„Na początku związku z osobą niepełnosprawną oboje często zadajemy sobie wiele pytań, czasami bardzo trudnych.”
Nasz Świat nieustannie się zmienia, pojawiają się nowe możliwości, nowe cele. Dotyczy to także osób z niepełnosprawnościami. Życie osób niepełnosprawnych, choć wciąż jest niepozbawione barier – i to tych zewnętrznych jak i emocjonalnych to jednak bardzo się na przestrzeni ostatnich 20 lat zmieniło. Pojawiło się dużo organizacji pozarządowych oferujących swoim podopiecznym różne formy rehabilitacji ruchowej, społecznej czy zawodowej, łatwiej poruszać się w przestrzeni miasta, lokalne środowiska jest bardziej niż kiedyś otwarte. Widać nas. Dużo pisze się o rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami, ich pasjach, zatrudnianiu. Wiele sfer życia zostało już wielokrotnie opisanych i zbadanych. O ile społeczeństwo oswoiło się między innymi z widokiem osób niepełnosprawnych na ulicach, w środkach komunikacji czy w urzędach to już np. widok osoby na wózku pijącej piwo w pubie jest dla niektórych sprawnych osób „niezręczny”. Również dopominanie się przez osoby niepełnosprawne o respektowanie praw bywa nie zawsze zrozumiałe.
Jest jednak sfera życia osób niepełnosprawnych, która wciąż pozostaje tabu – seksualność. Częściowe zrozumienie dla takich spraw jak dostęp do rehabilitacji, pracy, kultury nie przenosi się na dostrzeżenie, że osoba z niepełnosprawnością ma także potrzeby seksualne. Potrzeby seksualne osób niepełnosprawnych, zwłaszcza niepełnosprawnych intelektualnie postrzegane są przez społeczeństwo z dużym dystansem i niechęcią.
W 1986 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opublikowała dokument zatytułowany „Sexuality and family planning”, który podkreśla wagę integracji biologicznych, emocjonalnych, intelektualnych i społecznych aspektów życia seksualnego. 11 Praw Seksualnych Światowej Organizacji Zdrowia podkreślają tak ważne obszary, jak wolność seksualna, prawo do edukacji seksualnej – są one fundamentalne i uniwersalne. Często osoby niepełnosprawne postrzegane są szczególnie – jak ktoś wyjątkowy, ale pozbawiony pewnych potrzeb. W szkole niewiele się o tym mówi o seksualności, publikacje są raczej naukowe, wychowawcy nie lubią i boją się poruszać ten temat. Podobnie rodzice – dla nich opieka nad dzieckiem, nawet dorosłym stanowi sedno ich życia. Codzienność sprawia, że nie potrafią często spojrzeć na córkę lub syna pod tym kątem. Seksualność sfera, w której osoba niepełnosprawna nie podlega kontroli oraz naciskom, inaczej niż to czasami bywa w przypadku wyboru szkoły czy pracy. A związek to „niewiadoma, zagrożenie, czy też jak słyszałam kiedyś z ust jednej z mam, niepotrzebne zamieszanie”.
Osoby niepełnosprawne, często wychowywane wśród dorosłych, izolowane od rówieśników – także nie postrzegają siebie, jako osoby atrakcyjne, nie akceptują swojego ciała. Czują się samotni i niezrozumiali. Z rozmów z moimi przyjaciółmi wynika wniosek, że do końca szczerzy i zrozumiali możemy być tylko w swoim gronie. Konieczność korzystania z pomocy, również w kwestiach toalety jest krępująca. Ponadto osoby niepełnosprawne zadają sobie pytana o trwałość związku, czy ograniczenia nie będą przeszkodą..Potrzeby seksualne i ich realizacja łączą się nierozerwalnie z uczuciem, potrzebą miłością. Budowanie związku bywa trudne, potrzebna jest akceptacja siebie, postrzeganie siebie, jako osoby, która może stworzyć z partnerem silną więź.
„W badaniach nad seksualnością osób z niepełnosprawnością, przeprowadzonych pod kierunkiem prof. Zbigniewa Izdebskiego, wzięło udział 800 osób ograniczonych ruchowo ze względu na urazy i schorzenia (m.in. uraz rdzenia kręgowego, stwardnienie rozsiane, porażenie mózgowe). Wyniki badań wskazały, że 25% ankietowanych osób jest zadowolonych ze swojego życia seksualnego, a 38% oceniło je, jako „dobre”. Co druga badana osoba wskazywała, że jego partner/ka całkowicie akceptuje jego ograniczenia”. Zdecydowana większość, około 80% mężczyzn z niepełnosprawnością ma pełnosprawne partnerki. Kobietom jest znacznie trudniej znaleźć partnera. Badania prof. Izdebskiego wskazują, że aż 20% osób z niepełnosprawnościami korzysta z usług prostytutek. Fakt ten jest w dużym stopniu akceptowany – uzyskane odpowiedzi wskazują, że koszty z tym związane często ponoszą ojcowie. Pomysł zalegalizowania rehabilitacji seksualnej jest w Polsce mało realny, wiązałby się również także z rozwiązaniem prawnym kwestii prostytucji.
Inne kraje stosują różne rozwiązania – W Holandii działa organizacja SAR, której kobiety świadczą usługi seksualne, jako zabiegi lecznicze – koszty ponosi państwo.
W Szwajcarii natomiast działa organizacja zrzeszająca sex assistans (seksualne asystentki). Dania i Niemcy stawiają przede wszystkim na edukację seksualną – przedmioty rehabilitacji seksualnej są częścią zintegrowanych zajęć.
Osoby niepełnosprawne od urodzenia napotykają na inne problemy niż te, których niepełnosprawność została nabyta na skutek wypadku lub choroby. Ludzie, którzy nagle utracili sprawność, częściej mają wyższą motywację do powrotu do aktywności erotycznej.
Seksualność osób niepełnosprawnych to temat poruszany rzadko na scenie. Przykładem wyjątkowej prezentacji jest film „ Spowiedź kaleki”. Spowiedź kaleki” to zapis tego, co widzowie mogą zobaczyć w jednym z teatrów w USA. Niezwykłe miejsce, daje wolność wypowiedzi osobom z różnymi niepełnosprawnościami tworzącymi performance – mogą przekazać to, co ich mocno dotyka, co chcieliby zmienić. Ten film to bunt przeciwko postrzeganiu osób z niepełnosprawnością poprzez kategorię braków i patologii medycznej. Przeciw nieprzestrzeganiu praw, ograniczaniu, traktowaniu osób niepełnosprawnych, jako osób bez płci, bez wieku, bez dojrzałości, bez seksu.
Ciekawie i odważnie wypowiadają się na temat seksualności same osoby niepełnosprawne ruchowo. Na ich prośbę zmieniłam imiona.
Maria
Seksualność osób niepełnosprawnych to temat trudny i raczej niechętnie poruszany. Społeczeństwo, w którym osoby niepełnosprawne funkcjonują raczej wolałoby postrzegać temat ich seksualności, jako aspekt nieistotny i nieobecny. Natomiast osoby niepełnosprawne, do których sama należę dobrze wiedzą, iż ich potrzeby seksualne są takie same jak reszty społeczeństwa. Dziś wiem jednak przede wszystkim, że do realizacji własnych potrzeb seksualnych sama musiałam dorosnąć. To jest zrozumieć siebie, dobrze poznać swoje seksualne potrzeby, zaakceptować niektóre ograniczenia i przede wszystkim poszukać własnego sposobu zarówno manifestacji mej seksualności jak i czerpania sporej radości z udanego życia seksualnego Uważam, że gdy znalazłam klucz do samej siebie w temacie seksualności przełamałam też barierę mówienia o tym. Intymne szczegóły pozostają prywatne, ale zdanie w tym temacie warto mieć i otwarcie je wyrażać. Jaka byłabym bez aktywności w sferze seksualnej w moim życiu. Myślę, że niespełniona, niekobieca, nieszczęśliwa oraz nieżyciowa. To aktywność seksualna łącznie z resztą ułożonego życia pozwoliła mi na to by dziś być kobietą spełnioną, kochaną i na właściwym miejscu.Dlatego z całą świadomością podkreślę nie warto unikać sfery seksualnej w życiu, Przeciwnie osoby niepełnosprawne są szczęśliwe, gdy mogą czerpać z niej garściami tak jak ja to czynię z moim kochanym partnerem, może nie zawsze jest łatwo, ale warto.
Agnieszka
Mam za sobą dwa związki, pierwszy z niepe
łnosprawnym partnerem natomiast mój obecny partner jest sprawny. Oba te związki są bardzo różne, ale i chwilami dość podobne do siebie. Z moim pierwszym partnerem poznałam się jeszcze w szkole. Oboje byliśmy wychowani przez nadopiekuńczych rodziców. W naszych domach nie mówiło się wcale na temat seksualności. Również w szkole unikano tego tematu, wszystkiego dowiedziałam się od moich starszych koleżanek. Także o antykoncepcji. Oboje byliśmy pełni obaw czy poradzimy sobie w samodzielnym życia, ale nasze kontakty seksualne od początku były udane. Szukaliśmy najlepszych pozycji, fachowej literatury nie było. Kochaliśmy się, ale jak to bywa po kilku latach rozstaliśmy się. Mieliśmy inne priorytety, ja bardzo chciałam zostać mamą, on był temu przeciwny. Przez kilka lat byłam sama. Zakochałam się i mój partner nie bał się związać się ze mną – mamy podobne potrzeby i to zarówno w sferze seksualnej jak i w innych sferach. Możemy liczyć na pomoc i wsparcie przyjaciół, nasz związek poszerzył znacznie moje grono znajomych o sprawne osoby. Mamy wspólne pasje, nie boimy się przyszłości. Damy radę!
Tomasz
Na początku związku z osobą niepełnosprawną oboje często zadajemy sobie wiele pytań, czasami bardzo trudnych. Czasami wynikają one z ograniczeń, czasami dodatkową trudnością jest brak zrozumienia ze stronny rodziny czy otoczenia – brak akceptacji związku. Ale najważniejsze jest to, że razem można te bariery pokonać, sfera seksualna to także kwestia zrozumienia i nabierania doświadczeń. Bo czas jest bardzo ważny i to, co naprawdę jest dla nas ważne to MY. Związki nie są łatwe, nasz też taki nie jest. Do związku trzeba dojrzeć psychiczne, to klucz do udanego związku. Teraz jesteśmy szczęśliwi, czas pokaże, co będzie później. Nasz związek jest niestereotypowy i to, że jestem z moją dziewczyną jest dla mnie najważniejsze. Wiemy, że razem możemy pokonać wszystko.
Krzysztof
Seksualność osób niepełnosprawnych jest wbrew pozorom podobna do seksualności osób sprawnych. Różnią nas jedynie ograniczenia, choć nie zawsze tak jest. Wszystko zależy od stopnia urazu Wszystko też jest kwestią techniki, każda para ma swój własny klucz i wie jak sprawić przyjemność partnerowi/partnerce. To kwestia podejścia, odczucia są podobne. Kiedy kochamy się zawsze znajdzie się rozwiązanie. Każda osoba ma prawo do bycia szczęśliwym, w życiu warto podejmować ryzyko. Spełniać siebie w każdej sferze.
I to ostatnie zdanie Krzysztofa niech będzie podsumowaniem.
Anna Klechniowska
