W dniach 10-12 września 2021r. odbyły się warsztaty hortiterapii z florystyką,
w których uczestniczyło dwadzieścia osób pracujących na co dzień z osobami z niepełnosprawnościami. Szkolenie przeprowadzone zostało w ramach VI edycji projektu „Arteterapia drogą do twórczej integracji”, którego pomysłodawcą i realizatorem jest Fundacja im. Doktora Piotra Janaszka PODAJ DALEJ. Projekt obejmujący szkolenia warsztatowe z różnych form arteterapii współfinansowany został ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób niepełnosprawnych i 1% podatku.
Hortiterapia, inaczej zwana hortikuloterapią czy terapią ogrodniczą, pozwala na wyciszenie, poukładanie myśli poprzez konieczność skupienia na pracy i czerpania przyjemności z obcowania z przyrodą. Pomaga w leczeniu stanów obniżonego nastroju, depresji czy stanów lękowych. Ta forma psychoterapii połączona z edukacją sprawdza się
w pracy z dziećmi i osobami dorosłymi zwłaszcza obciążonymi różnymi niepełnosprawnościami.
Warsztaty odbyły się w Przedszkolu nr 1 „Kosmatek” w Koninie, którego ogród pozwala na czynny udział w hortiterapii. Uczestniczki szkolenia miały możliwość wykonywania typowych, lekkich prac ogrodowych obejmujących między innymi sadzenie, podlewanie, podcinanie czy rozmnażanie roślin. Poznały podstawowe założenia planowania
i budowania ogrodu, który może być urządzony na niewielkiej powierzchni, bo na przykład w skrzyniach czy wiszących butelkach.
Oprócz warunków terenowych, doświetlenia i wymagań grup roślinnych, uczestniczki zaznajomiły się z dostosowaniem ogrodu do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, dzieci i osób starszych. Szczególna uwagę zwrócono na bezpieczeństwo podczas wykonywania prac w ogrodzie jak i w trakcie samej obserwacji natury. Podkreślono bezwzględny zakaz sadzenia roślin trujących i odpowiedni dobór jadalnych, które można wykorzystać w dalszych działaniach hortiterapeutycznych.
Zajęcia prowadzone w ogrodzie i poza nim z wykorzystaniem jego plonów i innego tworzywa przyrodniczego stanowiły przykłady terapii ogrodniczej. Uczestniczki warsztatów wyszukiwały i etykietowały rośliny uwzględniając ich walory sensoryczne. Urządziły ogród pobudzający zmysł dotyku sadząc odpowiednie rośliny w przygotowanych rabatach. Przygotowały niespodzianki dla dzieci sadząc cebule roślin wiosennych. Na rozwijanie kreatywności i sprawności manualnej pozwoliły prace wykorzystujące tworzywo przyrodniczo – florystyczne. Powstały żywe obrazy z patyków, liści, kwiatów i kamieni. Zmysł węchu pobudziły wykonane z lawendy i suszonych kwiatów fusetki oraz różdżki zapachowe.
Przykładem prac, które można wykonać w okresie zimowym wykorzystując dary ogrodu były kompozycje z kwiatów szyszkowych, tworzywa przyrodniczego, makulatury i resztek włóczki.
Dobrze zaplanowany ogród terapeutyczny daje możliwość pracy przez wszystkie pory roku, wnosi też wartość edukacyjną, ekologiczną, ekonomiczną i estetyczną.
Trener hortiterapii planuje i organizuje pracę tak, aby zapewnić materiał dla podopiecznych również w okresie, kiedy warunki pogodowe czy klimatyczne uniemożliwiają przebywanie
w ogrodzie. Uczestniczki warsztatów poznały wiec sposoby przedłużania trwałości i wykorzystanie prasy do suszenia roślin. Zajęcia florystyczne jako element hortiterapii mogą się odbywać niezależnie od tego czy mamy możliwość przebywania w ogrodzie i korzystania z jego darów. Kompozycje kwiatowe można bowiem wykonywać z roślin zakupionych czy hodowanych w doniczkach na parapecie. W ogrodzie dostępne są też rośliny zimozielone, które dostarczają nam materiału florystycznego również w zimie.
Uczestniczki warsztatów poznały podstawy florystyki w zakresie barwy, kompozycji, materiałoznawstwa i podstawowych technik, które można wykorzystać w pracy z dziećmi
i osobami z niepełnosprawnościami. Nauczyły się układać bukiet skrętolegle i budować kompozycje kwiatowe w gąbce florystycznej z różnymi punktami zbiorczymi i przebiegiem linii roślin. Oprócz podstawowych narzędzi, którymi posługuje się florysta, poznały profesjonalny materiał florystyczny dostępny na rynku, a także możliwość wykorzystania
w pracach surowców wtórnych. Jako przykład biżuterii florystycznej wykonały bransoletę z drutu i roślin techniką klejenia na zimno.
Hortiterapia bierna polega głównie na dokładnej obserwacji roślin znajdujących się w ogrodzie, w szklarni, w pomieszczeniach domowych. Osoba leczona używa wszystkich zmysłów celem lepszej koncentracji na roślinach, podziwia je, dotyka, poznaje ich zapach, słucha szumu drzew, smakuje owoców itp. Obserwacje dotyczą zarówno fauny jak i flory.
W ogrodzie przedszkolnym uczestniczki warsztatów mogły zaobserwować jak został on wkomponowany w plac zabaw dla dzieci umożliwiając połączenie funkcji zabawowej, rekreacyjnej i edukacyjnej. Obserwacje przyrody możliwe są dzięki urządzonym rabatom kwiatowym z hotelami dla owadów, rabacie traw szumiących, rabacie ziołowej oraz zainstalowanym budkom lęgowym, karmnikom i poidełkom dla ptaków. W części gospodarczej z kompostownikiem możliwe jest przygotowywanie naturalnych nawozów i podłoża dla roślin.
W hortiterapii kontakt z terapeutą oraz innymi uczestnikami zajęć ma działanie aktywizujące w wymiarze psychospołecznym. Integracja miała miejsce zarówno z przyrodą jak i uczestnikami warsztatów, którzy wyjechali bogatsi w nowe doświadczenia. Niedosyt wiedzy ma ich pobudzić do jej zgłębiania i zaszczepić chęć wykorzystania ogrodów w terapii podopiecznych. Zgodnie bowiem z teorią brytyjskiego badacza biologii i socjologa Edwarda O. Wilsona człowiek na poziomie genetycznym jest przystosowany do kontaktu z naturą i tylko dzięki niej może osiągnąć harmonię i równowagę.
Dorota Strzelczyńska, Magister pedagogiki w zakresie nauczania początkowego i wychowania przedszkolnego, uczestniczka kursu florystyki i bukieciarstwa zaawansowanego
(Akademia Florystyki Placówka Oświatowa Kształcenia Ustawicznego w Łodzi). Od wielu lat współpracująca z organizacjami pozarządowymi, zwłaszcza działającymi na rzecz osób z niepełnosprawnościami. Prowadząca zajęcia z dziećmi i młodzieżą z niepełnosprawnościami oraz ich opiekunami. Pasjonatka ogrodu, florystyki i ekoedukacji.
Artykuł powstał dzięki współpracy w ramach projektu „Arteterapia drogą do twórczej integracji VI” współfinansowanego ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz 1%.
