W przestrzeni teatru czarnego UV, teatru cieni oraz luster aktor jest niewidoczny dla publiczności co powoduje, że czuje się bezpiecznie. Niejednokrotnie „schowany” w czerni lub za ekranem, skupiony jest na animacji przedmiotu, obsługi oświetlenia lub pełni rolę operatora muzyki.
Bezpieczeństwo na scenie w tych warunkach eliminuje lęk i stres towarzyszący często publicznym występom. Aktor ewentualnie animator przedmiotu lub światła mając świadomość, że go nie widać z większą odwagą realizuje swoje zadania w realizowanym spektaklu.
Bezpieczeństwo aktorowi daje także świadomość, że ewentualne pomyłki i błędy na scenie nie będą przypisane konkretnej osobie, co może powodować większą odwagę w realizacji zadań scenicznych a w konsekwencji działania teatralne bez pomyłek. A potem aplauz widowni, słowa uznania, akceptacja otoczenia i radość z wykonanej pracy. Walor terapeutyczny tej formy teatralnej jest niezaprzeczalny.
Widz widzi jedynie rekwizyt, lalkę, elementy scenografii ewentualnie elementy stroju podświetlone światłem UV lub cień lalki, przedmiotu lub postaci na tle ekranu ewentualnie obraz malowany i ożywiany refleksami świetlnymi. Te techniki dają szansę na większą MAGIĘ, na oczarowanie widza. W wyniku rozwoju nowych technologii, dostępności do nowych tworzyw i materiałów i rządzeń możliwości w teatrze rosną i także w dziedzinie teatru cieni, luster i teatru luminescencyjnego pozwalają na nowe poszukiwania i doświadczenia.
Trzydniowe warsztaty miały na celu próbę podzielenia się moimi wieloletnimi doświadczeniami w teatralnych poszukiwaniach. Skupiłem się na aspektach technicznych omawianych technik. W trakcie pracy uczestnicy warsztatów poznawali odpowiednie materiały używane w tych technikach, rodzaje oświetlenia i praktyczne rozwiązania z nimi związane, rozwiązania konstrukcyjne i sposoby animacji rekwizytów, lalek, budowy ekranów, a także sami odkrywali nowe metody działań scenicznych w etiudach przygotowywanych w ramach pracy grupowej. Każdy z uczestników aktywnie współtworzył prezentowane na koniec spotkania teatralne „dzieła”.
W teatrze luminescencyjnym (zwanym potocznie „czarnym”) scena musi być oświetlona lampami ultrafioletowymi (UV – ultraviolet), a lalki płaskie lub pełne, kostiumy, rekwizyty itp. aby były widoczne muszą zawierać luminofory tj. substancje wykazujące efekt luminescencji albo muszą być pokryte farbami luminescencyjnymi. Aktor-animator ubrany powinien być w strój nie reagujący na światło luminescencyjne i w zależności od warunków zaopatrzony dodatkowo w kaptur lub kominiarkę oraz czarne rękawiczki. Scena zaopatrzona powinna być w kilka lamp luminescencyjnych rozmieszczonych tak aby aktor lub animowany przedmiot był w pełni oświetlony niezależnie od usytuowania w przestrzeni scenicznej.
W teatrze cieni uczestnicy mieli do dyspozycji dwa ekrany (duży i mały) ułatwiające pracę także animatorom na wózkach. W czasie ćwiczeń źródłami światła były archaiczne rzutniki pisma, płaski reflektor ledowy oraz latarki ledowe. W czasie pracy używane były płaskie animowane lalki, ażurowa scenografia z pozycji rzutnika lub usytuowana między źródłem światła i ekranem, a także elementy teatru hiszpańskiego (cień żywej postaci). W tej technice zastosowano również filtry polaryzacyjne a także kuwety z cieczą oraz kolorowymi barwnikami jako dopełnienie animowanej scenografii.
W technice teatru luster uczestnicy zastosowali animację odbić świetlnych (sylwetki postaci i rzeczy, elementy scenografii stałej i ruchomej) przy pomocy luster szklanych, metalowych oraz syntetycznych. Animowane postaci były monochromatyczne lub wielobarwne po zastosowaniu kolorowych filtrów. Zastosowano tutaj specjalne do tej techniki bezcieniowe reflektory halogenowe o dużej mocy.
Zwieńczeniem każdego dnia twórczej pracy były omówienia zrealizowanych zadań oraz prezentacje materiałów filmowych oraz fotografii ilustrujących etiudy i spektakle własne a także teatrów świata w technice teatru UV, luster oraz technice teatru cieni. No i długie wieczorne rozmowy oraz dzielenie się uczestników warsztatów doświadczeniami w swojej pracy teatralnej i terapeutycznej.
Wojciech Kotylak – plastyk, oligofrenopedagog, terapeuta zajęciowy, instruktor teatralny, certyfikowany i dyplomowany arteterapeuta.
Artykuł powstał dzięki współpracy w ramach projektu „Arteterapia drogą do twórczej integracji V” współfinansowanego ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz 1%.
