Arteterapia to budowanie wglądu w siebie, inicjowanie zmian, wyzwalanie aktywności, wzmacnianie poczucia wartości i tożsamości za pomocą niezwykłego medium, jakim jest sztuka. Zadania i cele arteterapii można mnożyć, podobnie jak mnożą się jej formy, metody i techniki pracy.
Tegoroczne warsztaty plastykoterapii I stopnia przebiegały pod znakiem tworzenia kontaktu, okazji do dialogu, współpracy, spotkania z drugą osobą. To odpowiedź na poczucie samotności, na potrzebę rozmowy, doświadczenia czyjejś akceptacji, szacunku, uwagi, przynależności do grupy. To także rozwijanie własnych umiejętności niezbędnych do tworzenia relacji – empatii, uważności dla innych, szacunku dla różnic, zdolności zrozumienia i ciekawości drugiej osoby.
Działania plastyczne niosą wiele okazji do nawiązywania kontaktu. Praca z partnerem – to dzielenie się swoim światem, swoją odmiennością, to wzajemna wymiana różnych poziomów energii, wrażliwości, sposobów funkcjonowania – jakże wzbogacające doświadczenie! Możemy uczyć się od drugiej osoby, poszerzać swój osobisty krąg doznań, przeżyć, mechanizmów działania. Mamy szansę przyjrzeć się drugiej osobie – jak trzyma pisak, jakie jest jej tempo, charakter kreski, kompozycji, możemy stać się przez chwilę tą osobą i funkcjonować jak ona. Ale też stajemy po drugiej stronie kontaktu – także dostajemy uwagę, czyjś wgląd w nasz świat. W pisaniu swoich imion, poddając się mistrzostwu partnera, tworząc wzajemne portrety, współdziałając na papierze na zasadzie symetrii gestów – uczymy się drugiej osoby, jednocześnie dookreślając siebie samego.
Po takich doświadczeniach, bogatsi o wiele informacji zwrotnych od partnera, łatwiej jest mówić o sobie – kredką czy farbą. Łatwiej zaufać, otworzyć się i opowiedzieć swoją historię – choćby wędrując pędzlem po liniach słojów na drewnianej deseczce.
Arteterapia często odwołuje się do mądrości natury – i to doświadczenie było wiodącym motywem warsztatów II stopnia. Natura uczy nas harmonii, równowagi, ma w sobie uzdrawiający rytm, zawsze odnajduje kierunek służący jej rozwojowi, wzrasta, kieruje się ku światłu. To bezcenne wskazówki dla człowieka – jeśli tylko zechce z nich korzystać. Natura – to także bezcenne źródło piękna, inspiracji artystycznych – wystarczy zatrzymać się i uważnie się jej przyjrzeć. Nasze spacery po parku i ogrodzie zaowocowały znaleziskami małych skarbów, okruchów natury, które mogą mieć dla nas ważny przekaz. Przyglądaliśmy się cieniom roślin i chwytaliśmy ich kształty na kartonie, by je potem malarsko przetworzyć. Szukaliśmy swojego miejsca w naturze, wrysowując kontury swojego ciała w jej rysunek.
Do ekspresji własnych pomysłów i emocji – wykorzystywaliśmy najróżniejsze materiały i techniki – „rysowaliśmy” wełnianymi nitkami i guzikami, wykorzystywaliśmy stemple z dziecięcych klocków, drapaliśmy gwoźdźmi w warstwach olejnych pasteli, tworzyliśmy własne, artystyczne papiery, konstruowaliśmy przestrzenne formy z papieru i tektury, układaliśmy liczne kompozycje z muszli, patyków, łupin orzechowych, kamieni i siana, złociliśmy nasze obrazki konturówkami…
A wszystko to działo się w atmosferze wolności i zabawy, swobodnego tworzenia, niezwiązanego sztywnymi regułami. Bo tylko tak możemy autentycznie wyrazić siebie, tylko tak możemy wzrastać.
Nigdy nie wiemy, my prowadzący, ile uczestnicy warsztatów nauczą się, doświadczą, na ile skorzystają z nich w swojej pracy. Ale miałam okazję zachwycić się niezwykłym zaangażowaniem wszystkich osób. Pomimo intensywności wielogodzinnych , 3 – dniowych zajęć trwających od rana do wieczora z krótką przerwą obiadową – uczestnicy byli kreatywni w każdym proponowanym działaniu, a prace, które powstawały w ich rękach były nie tylko twórcze, ale pełne osobistego wyrazu, indywidualności, autentyzmu. Sama nie wiem, jak dali radę wytrwać w takiej kondycji! Jeśli tylko będą mieli w swoich zawodowych miejscach możliwość wykorzystania swoich potencjałów, szansę indywidualnego kontaktu ze swoimi podopiecznymi, czas na prowadzenie zajęć w mniejszych grupach – przekażą im wiele zapału i serca i będą zmieniać ich życie.
Barbara Kasprzak – pedagog, plastyk, arteterapeuta, terapeuta Neurolingwistycznego Programowania (Międzynarodowy Certyfikat Master Practitioner of Art of NLP). Współtwórczyni Ośrodka Terapii i Rozwoju w Świdniku, działającego od 1996 roku i Fundacji „Pod Skrzydłami”(od 2011). Czynny uczestnik i współorganizator wielu konferencji w zakresie arteterapii. Autorka kilku artykułów z dziedziny terapii przez sztukę.
Posiada wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu warsztatów artystycznych o charakterze rozwojowym i terapeutycznym dla dzieci, młodzieży, kobiet, osób bezrobotnych, słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Od 2003 prowadzi warsztaty szkoleniowe dla studentów UMCS i KUL, nauczycieli, instruktorów, terapeutów.
Artykuł powstał dzięki współpracy w ramach projektu „Arteterapia drogą do twórczej integracji V” współfinansowanego ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz 1%.
